Obraz buntu społecznego przedstawił również Stefan Żeromski w „Przedwiośniu”. Powieść ukazuje historię dojrzewania Cezarego Baryki http://przedwiosnie.klp.pl/a-7782.html, historię jego uczuć i poszukiwań, budzenia się miłości do kraju rodziców, a następnie gorzkiego rozczarowania. Ideowa biografia Baryki to historia buntu młodego człowieka, który żyje w niełatwym dla niego okresie – wojny i czasów powojennych. Bunt Baryki uwidacznia się już w Baku, gdzie jako dziecko występuje przeciw rodzicom, pozwalając sobie na różne wybryki: opuszcza lekcje, włócząc się z kolegami po Baku, prowadzi nieustanne spory z nauczycielami. Jako młodzieniec dołącza do bakijskich rewolucjonistów, uczestniczy w pochodach, głosi entuzjastyczne hasła. Rewolucja to czas pierwszych, naiwnych ideologicznych fascynacji Baryki. Świadczą o tym jego słowa:
„Rewolucja (…) jest to konieczność, wyższa ponad wszystko. Jest to prawo moralne.”
Świeżo upieczony towarzysz dał się porwać hasłom bolszewików do tego stopnia, że oddał im skarb zakopany przez ojca w ogrodzie – zabezpieczenie finansowe jego i matki. Przez długi czas pozostawał bezkrytyczny wobec postulatów oraz metod bolszewików. Dopiero z czasem następuje w jego życiu przebudzenie. Śmierć ukochanej matki sprawiła, że po raz pierwszy w życiu poczuł się naprawdę samotny, czuł, że nie ma już nikogo. Po wybuchu wojny tatarsko – ormiańskiej młody Cezary zostaje wcielony do armii. Obdarty, brudny i głodny snuje się bez celu po ruinach bakijskiego miasta. Młody chłopak poznaje wojnę i okrucieństwa rewolucji, gdy po zakończeniu wojny zostaje zatrudniony przy grzebaniu zwłok zmarłych. Poza tym codziennie jest świadkiem bezwzględnych mordów, gwałtów, znęcania się nad niewinnymi ludźmi<–5–>. W jednej chwili dostrzega jej bezwzględność i okrucieństwo – na stosie trupów zauważa ciało pięknej ormiańskiej dziewczyny, która była jedną z setek tysięcy ofiar rewolucji. W tym momencie Cezary uświadamia sobie całą prawdę o jego pokoleniu, myślami zwraca się do nieżyjącej już dziewczyny:
„Byłoż kiedy pokolenie podlejsze niż moje i twoje, męczennico?” .
Będąc w Warszawie Cezary nawiązuje znajomość z Szymonem Gajowcem i bierze udział w wojnie polsko – rosyjskiej. W wyniku tych doświadczeń dojrzewa, kształtuje się jego osobowość, charakter i światopogląd. Będąc dojrzałym mężczyzną Cezary występuje przeciw rzeczywistości nowej Polski, widząc niesprawiedliwość w wymarzonym państwie „szklanych domów”: wyzyskowi polskich chłopów, opieszałości władz. Cezary nie jest zwolennikiem ani komunizmu, ani rewolucji, jest uczuciowo związany z Polską i jednocześnie przeciwko tej Polsce zbuntowany. Za namową Antoniego Lulka – zagorzałego komunisty udaje się na zebranie. Zostaje jednak pokonany przez komunistycznych mówców, przerażony tym, co usłyszał, pobity, wyśmiany, upokorzony. Wypowiedziawszy całą masę zastrzeżeń wobec ich programu, oskarża następnie Szymona Gajowca i jego założenia. Cezary nie akceptuje braku działań polskich władz państwowych, ich opieszałości i bierności. Nie godzi się na propozycję ewolucyjną, nie popiera też rewolucji, ponadto dostrzega niedojrzałość klasy robotniczej i jej niezdolność do rządzenia krajem. Konsekwencją jest jego pochód na Belweder, będący manifestacją polskich robotników. Baryka odłącza się jednak od szeregu, co świadczy o braku poparcia dla każdej z grup:
„Baryka wyszedł z szeregu robotników i parł oddzielnie, wprost na ten szary mur
żołnierzy – na czele zbiedzonego tłumu.”
To przyłączenie się do manifestacji pokazuje, że młody buntownik nie osiągnął jeszcze pełnej dojrzałości, że wciąż się miota, nie potrafi sformułować własnego pozytywnego programu naprawy Polski. Ostateczne odłączenie Baryki pokazuje go jednak jako jednostkę, która w przyszłości podejmie trud znalezienia własnej koncepcji naprawczej. Baryka – samotnik i indywidualista – wychodzi przed tłum, bo jest już gotowy do samodzielnej pracy. Młody buntownik przeżywa również osobiste dramaty: niespełniona miłość do Laury dopełnia cierpień. Cezary traci to, co pokochał: dom, rodziców, miłość, przeżywa gorycz, zawód i rozczarowanie. Jak każdy buntownik ponosi ofiary
